Άρθρο Νικόλαου Μαγαλιού
“…η διάνοια, το ταχυπετές όρνεον και αναιδέστατον…”
Άγιος Ισαάκ ο Σύρος
Το 2005, το Αμερικανικό Ίδρυμα Επιστημών, δημοσίευσε ένα άρθρο βάσει του οποίου ο μέσος άνθρωπος σκέπτεται 12.000 – 60.000 φορές την ημέρα. Το συγκλονιστικό είναι ότι το 80% αυτών των σκέψεων είχαν αρνητική χροιά. Επίσης, το 95% εξ αυτών ήταν ακριβώς ίδιες με εκείνες της προηγούμενης ημέρας.
Αν καταγράφαμε ό,τι σκεπτόμαστε καθημερινώς, θα μπορούσαμε να γεμίζουμε τις σελίδες ενός ολόκληρου βιβλίου! Θα ήταν όμως ένα βιβλίο, το οποίο θα διαβάζαμε με ικανοποίηση; Θα χαιρόμασταν με την ιδέα να το διαβάσει κάποιος άλλος;
Ο νους μας λοιπόν είναι συναρπαστικός γι’ αυτό χρειάζεται να μάθουμε να τον χειριζόμαστε και να τον καθοδηγούμε προς τους στόχους μας. Ειδάλλως, θα μας αρπάζει και θα μας πηγαίνει όπου θέλει αυτός.
Είναι όμως αυτό εφικτό;
Οι προκλήσεις της ζωής
Ο Πέτρος, βίωσε μια δυσάρεστη εμπειρία σε αεροπορικό ταξείδι, με έντονες αναταράξεις. Έκτοτε δεν έχει ανέβει ξανά σε αεροπλάνο. Αγαπάει τα ταξίδια, κι η φοβία αυτή τον εμποδίζει να επισκέπτεται τους φίλους και τους συγγενείς του στο εξωτερικό.
Η Μαρία επιθυμεί να χάσει βάρος. Αν και γνωρίζει τη λύση, ξέρει τους κανόνες της υγιεινής διατροφής και της σωματικής άσκησης, αναβάλλει συνεχώς την ημερομηνία ενάρξεως του προγράμματος αλλαγής ή εγκαταλείπει νωρίς την προσπάθεια, ούσα πεπεισμένη ότι δεν θα έχει κάποιο αποτέλεσμα.
Η Σοφία είναι υπάλληλος σε διαφημιστική εταιρεία. Στις μηνιαίες συναντήσεις, τη στιγμή που πρόκειται να παρουσιάσει τα οικονομικά στοιχεία ή τις νέες επιχειρησιακές δράσεις, αισθάνεται πάντοτε έναν κόμπο στο λαιμό, το στομάχι της σφίγγεται και ολόκληρο το σώμα μουδιάζει κι ενίοτε σιγοτρέμει, με αποτέλεσμα τη δυσχέρεια στη ροή των σκέψεων και στην απρόσκοπτη ροή του λόγου.
Σε ποιόν κόσμο ζούμε;
Απ’ τα αρχαία χρόνια, οι σοφοί γνώριζαν την πλάνη των αισθήσεων (φαίνεσθαι) και την υποκειμενική διάσταση της πραγματικότητας. Όπως πολύ εύστοχα, κυριολεκτικά και συμβολικά, δηλώνει ο Ηράκλειτος, «τοῖς ἐγρηγορόσιν ἕνα καὶ κοινὸν κόσμον εἶναι, τῶν δὲ κοιμωμένων ἕκαστον εἰς ἴδιον ἀποστρέφεσθαι», (για τους ξύπνιους ο κόσμος είναι ένας και κοινός, οι δε κοιμισμένοι στρέφονται ο καθένας στον δικό του).
Σε συμφωνία με τις αρχαίες παραδόσεις, η σύγχρονη έρευνα της Φυσικής και της Νευροεπιστήμης θεωρεί ότι αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως πραγματικότητα, αποτελεί νοητικό κατασκεύασμα. Έτσι, πέραν από τα γεγονότα, την αντικειμενική πραγματικότητα («κοινὸν κόσμον»), αυτό που εμείς αντιλαμβανόμαστε, αυθαίρετα κι επιλεκτικά, είναι η υποκειμενική ερμηνεία της πραγματικότητας («ἴδιον κόσμον» ή πιο απλά η κοσμάρα μας).
Είναι τόσο σημαντικά τα πιστεύω μας;
Θα τολμούσα να παρομοιάσω την πραγματικότητα με τα ασπρόμαυρα σχεδιάσματα των παλαιών εικονογραφημένων περιοδικών, όπως του Μίκυ Μάους και του Ποπάι. Παρότι υπάρχει το ιχνογράφημα απουσιάζει το χρωμάτισμα, το οποίο συντελείται ασυνείδητα κι ακαριαία.
Με απλά λόγια εμείς χρωματίζουμε τα καθημερινά γεγονότα – ιχνογραφήματα, προβάλλοντας τα πιστεύω, τις αναμνήσεις και τις αποφάσεις μας επάνω τους.
Όπως πολύ εύστοχα είχε αντιληφθεί προ δύο χιλιετιών ο Επίκτητος, «ταράσσει τοὺς ἀνθρώπους οὐ τὰ πράγματα, ἀλλὰ τὰ περὶ τῶν πραγμάτων δόγματα» (δεν μας ταράζουν τα γεγονότα, αλλά τα δόγματα, τα πιστεύω μας σχετικά με αυτά).
Οι θέσεις του Επίκτητου σχετικά με τον αντίκτυπο των πιστεύω μας στον τρόπο που σκεπτόμαστε, ομιλούμε και πράττουμε, υποστηρίζονται, πλέον, από πολλές σχολές, ιατρούς, ψυχολόγους κ.ά. επιστήμονες.
Υπάρχει όμως μία προσέγγιση, η οποία ταυτίζεται πλήρως με τις θέσεις του και η οποία, ταυτόχρονα, προσφέρει εξαιρετικά αποτελεσματικές κι ασφαλείς λύσεις, όσον αφορά τη διαχείριση των δογμάτων ή πιστεύω ή νοητικών προγραμμάτων. Το όνομά της είναι Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός [Neuro Linguistic Programming (NLP)].
Τι είναι ο Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός;
Περίπου 1900 χρόνια μετά τον Επίκτητο, ο Δρ. Μπάντλερ, συνδημιουργός του Νευρογλωσσικού Προγραμματισμού, δήλωσε: «το πρόβλημα δεν είναι ότι σας τρομάζει το ύψος ή οι αράχνες ή η γνωριμία με νέους ανθρώπους, αλλά ότι μάθατε πώς να φοβάστε τα ύψη, τις αράχνες και τους νέους ανθρώπους. Τα μωρά γεννιούνται έχοντας μόνο δύο φόβους: τον φόβο της πτώσης και τον φόβο των ισχυρών ήχων. Όλοι οι άλλοι ανθρώπινοι φόβοι μαθαίνονται. Επομένως, εάν έχετε μάθει να φοβάστε, μπορείτε να μάθετε να μη φοβάστε. Αν μάθατε να κάνετε κάτι με έναν τρόπο, μπορείτε να μάθετε να το κάνετε τελείως διαφορετικά και καλύτερα. Η μάθηση είναι ο δρόμος προς την προσωπική ελευθερία».
Εστιάζοντας στους επιτυχημένους
Από την εποχή του Φρόιντ, οι ψυχολόγοι μελετούσαν τους ψυχικά πάσχοντες, με σκοπό να αποκαλύψουν τα αίτια δημιουργίας των παθήσεών τους και με αυτόν τον τρόπο να τους οδηγήσουν στη θεραπεία.
Στις αρχές της δεκαετίας του ‘70, ο μαθηματικός και φιλόσοφος Ρίτσαρντ Μπάντλερ, ο Φρανκ Πουτσέλικ και ο καθηγητής τους Τζον Γκράιντερ, ψυχολόγος και διδάκτορας της Γλωσσολογίας μελέτησαν τρεις κορυφαίους και παγκοσμίου φήμης ψυχοθεραπευτές: την οικογενειακή θεραπεύτρια Βιρτζίνια Σατίρ, τον ιδρυτή της ψυχοθεραπευτικής μεθόδου Γκεστάλτ, Φριτζ Πέρλς, και τον ψυχίατρο και φημισμένο υπνοθεραπευτή Μίλτον Έρικσον.
Προς χαρά και μεγάλη τους έκπληξη, συνειδητοποίησαν ότι παρ’ ότι αυτοί οι θεραπευτές προέρχονταν από διαφορετικές σχολές και δεν είχαν συνεργαστεί μεταξύ τους, είχαν κοινά επιτυχημένα γνωρίσματα και πρακτικές.
Η επόμενη πρόκληση ήταν να αποκωδικοποιήσουν τα βήματα αυτών των πρακτικών και να δημιουργήσουν απλά, λειτουργικά κι αποτελεσματικά εργαλεία αλλαγής. Το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό! Έκτοτε, εκατοντάδες χιλιάδων ανθρώπων έχουν μεταμορφώσει τη ζωή τους κι έχουν απελευθερωθεί από τραυματικές αναμνήσεις, φοβίες, κατάθλιψη κ.α.
Δεν με νοιάζει το «γιατί», αλλά το «πώς»
Όπως μας διηγείται ο Μπάντλερ, «γεννήθηκα στα πρώτα χρόνια της επιστήμης της πληροφορικής και είμαι, εξ επαγγέλματος, μαθηματικός και επιστήμονας. Έτσι, ακολούθησα διαφορετικό δρόμο από την ψυχολογία. Δεν έψαξα να βρω «τί πήγε λάθος» ή τα «γιατί». Δεν αναζήτησα θεραπείες. Αναζήτησα ό, τι ήταν λειτουργικό, με οποιονδήποτε τρόπο. Αν λίγοι καλοί θεραπευτές «επιδιόρθωναν» κάποιον, μελετούσα το τι ακριβώς έπρατταν. Όταν κάποιοι ξεπερνούσαν τα προβλήματα από μόνοι τους, αναζητούσα τι είχε συμβεί. Το αποτέλεσμα είναι αυτό που πλέον αποκαλείται Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός: δηλαδή σειρά μαθημάτων, τα οποία διδάσκουν αυτά που οι άλλοι μας έμαθαν ότι λειτουργούν».
Τι ακριβώς είναι αυτά τα προγράμματα;
Όσο ενοχλητικό κι αν μας ακούγεται, ο άνθρωπος μπορεί κάλλιστα να συγκριθεί, τουλάχιστον όσον αφορά συγκεκριμένες λειτουργικότητες, με ένα μηχάνημα. Από την εποχή που ο Ιβάν Παβλώφ ανακάλυψε τα εξαρτημένα αντανακλαστικά και οι συμπεριφοριστές ψυχολόγοι Γουάτσον, Σκίνερ, Θόρνταϊκ κ.α. επεξέτειναν αυτήν την ανακάλυψη, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μπορούμε να παρομοιάσουμε τον άνθρωπο με “έμψυχον μηχανοειδές”.
Έτσι, έχουμε τα εγγενή λειτουργικά προγράμματα (ένστικτα), και τα επίκτητα προγράμματα (πιστεύω), όπως αντίστοιχα στον υπολογιστή έχουμε τα λογισμικά του συστήματος και τα λογισμικά των εφαρμογών.
Τα ένστικτα αποτελούν τη ζωώδη παρακαταθήκη μας, με βασική τους αποστολή την επιβίωση, ενώ τα πιστεύω, δημιουργούνται στην προσπάθειά μας να προσαρμοστούμε στο φυσικό, οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον.
Δικαιολογία: το πρόγραμμα που προστατεύει τα άλλα προγράμματα
Οι περισσότεροι από εμάς, όταν δεν είμαστε συνεπείς, δηλαδή οι σκέψεις, τα λόγια και οι πράξεις μας δεν είναι ευθυγραμμισμένα, τότε δυσανασχετούμε. Φερ’ ειπείν, όταν δεν επιτυγχάνουμε τους στόχους μας, όταν δεν τηρούμε τις υποσχέσεις μας, όταν αστοχούμε, τότε η συνηθέστερη αντίδρασή μας είναι τα δικαιολογήματα. Πρόκειται για αυτόματη, ασυνείδητη διαδικασία, η οποία αρχικά εκτονώνει την ενυπάρχουσα συναισθηματική δυσφορία.
Πέρα όμως από αυτό, συμβαίνει κάτι άλλο πολύ υποτιμητικό και αποδυναμωτικό: επιρρίπτοντας την ευθύνη σε κάποιο άλλο υποκείμενο, αντικείμενο ή κατάσταση, το θέτουμε στο κέντρο όπως ο πυρήνας στο άτομο, του εκχωρούμε τη δύναμή μας κι εμείς, οι «κακομοίρηδες» περιφερόμαστε όπως το ηλεκτρόνιο πέριξ αυτού. Αυτή η φαινομενικά απλή και συνηθισμένη στάση στην καθημερινότητά μας, αποτελεί, κατ’ εμέ, τραγικό φαινόμενο εκχώρησης κι απεμπόλησης των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων: της δυνάμεώς μας!
Μετατρέπουμε τον εαυτό μας σε θύμα!
Από την άλλη, υπάρχουν και αυτοί που για κάθε συμφορά, η οποία διαδραματίζεται στο σύμπαν θεωρούν ότι ευθύνονται οι ίδιοι κι επιλέγουν να πλημμυρίζουν τον εαυτό τους με ενοχές. Μήπως όμως είναι κι αυτό ένα δικαιολόγημα, ένας τρόπος απομάκρυνσης από την ουσία και τη χαρά της ζωής; Και οι μεν και οι δε, πάσχουν από λανθασμένο προγραμματισμό. Όποιος τολμά, ας αρχίσει να παρατηρεί και βαθμιαία ν’ απαλείφει τα δικαιολογήματα και οι αλλαγές που θα προκύψουν σε όλες τις πλευρές του βίου του θα τον εκπλήξουν!
Κατακλείδα
Πώς ξεπερνάμε την τάση του νου να προσκολλάται στην αρνητικότητα;
Πώς θα μπορέσουμε να απελευθερώσουμε τα δυσλειτουργικά προγράμματα του παρελθόντος;
Πώς θα καταφέρουμε να αναλάβουμε τα ηνία της ζωής μας, ώστε να δεχόμαστε τους ανθρώπους και τα γεγονότα όπως ακριβώς είναι και να ζούμε στο εδώ και τώρα;
Το πρώτο που χρειάζεται να ενεργοποιήσουμε είναι η δύναμη της απόφασης: ίσως ο μοναδικός τρόπος έκφρασης της ελεύθερης βούλησης. Κατόπιν, χρειάζεται να δεσμευτούμε σε αυτήν την απόφαση και να την υπηρετήσουμε με πειθαρχημένη κι εστιασμένη εργασία, άνευ δικαιολογημάτων, αναβολών και παρεκκλίσεων.
Βάσει της προσωπικής μου πείρας, από το 2001 έως σήμερα, ως εκπαιδευόμενος και ως εκπαιδευτής, σας διαβεβαιώνω ότι αξίζει, και με το παραπάνω, να αναλάβουμε την ευθύνη των νοητικών μας προγραμμάτων και να μεταμορφώσουμε τη ζωή μας.
Αναλόγως της περίστασης, κάποια προγράμματα χρειάζονται κάθαρση, άλλα αναβάθμιση και τέλος άλλα κατάργηση!
Τέλος, αν σας λείπει κάποιο πρόγραμμα, απλά φροντίστε να το εγκαταστήσετε: όπως στον υπολογιστή και στο κινητό σας!
Είναι τόσο απλό κι αξίζει τον κόπο!!!
Εάν πιστεύετε ότι οι φίλοι, η οικογένεια ή και οι συνεργάτες σας θα επωφεληθούν από αυτό το άρθρο, θα εκτιμούσαμε αν θα μπορούσατε να τους το κοινοποιήσετε.
